U bent hier: Home  > Acties & instrumenten  > Andere acties

Literatuurstudie over de vicieuze cirkel van vrouwen en ICT

Heeft iedereen gelijke kansen in cyberspace?

Waarom studeren zo weinig meisjes informatica? Is het omdat vrouwen de computer minder gebruiken dan mannen? Of is het omdat er zo weinig vrouwelijke computeringenieurs zijn? Misschien gaat het wel om een vicieuze cirkel… Onderzoekster Laurence Claeys bundelde de conclusies van vele bestaande onderzoeken. Al met al geeft dat een heel genuanceerd beeld van vrouwen en informatie- en communicatietechnologie (ICT). Wie weet wordt de cirkel binnenkort doorbroken.

De vicieuze cirkel zou zijn: er zijn weinig vrouwen die informatica studeren, dus zijn er weinig vrouwen die computersystemen ontwikkelen, dus worden software en interfaces vanuit een mannelijk perspectief ontwikkeld, dus lijken computers mannelijke dingen, dus gebruiken vrouwen informatica minder of anders en dus zijn er weinig vrouwen die informatica studeren...
Onderzoekster Laurence Claeys van het Steunpunt Gelijkekansenbeleid van de Universiteit Antwerpen hakte deze cirkel in stukjes en bekeek per onderwerp wat bestaande onderzoeken hierover zeggen.

Op de eerste vraag waarom er zo weinig vrouwelijke informaticastudenten zijn, weet men het antwoord niet. Meisjes die theoretisch gezien in staat zijn een studie informatica te gaan volgen, doen dat vaak niet omdat hun associaties met technologie negatief zijn: wel kunnen maar niet willen. Een onderzoekster die zelf informatica is van opleiding, Cecile Crutzen, pleit daarom voor het inbrengen van ’vrouwelijke’ aspecten in de informatica. Bijvoorbeeld meer vrouwen op de werkvloer? Op dit moment is iets meer dan een kwart van alle bedienden vrouw in de ICT-sector. Maar opgelet, daar hoort ook de afdeling verkoop en de administratie bij. Voor de echte ICT-functies is het aandeel vrouwen nog veel lager.

Weinig moeite

Uit onderzoek blijkt helaas dat de ICT-sector en de ICT-opleidingen er tot nu toe weinig moeite voor hebben gedaan om het eenzijdige beeld van de informatica (technische kennis, hard werken, hoge werkdruk, lange werkdagen, veel geld verdienen) uit de media weg te nemen. Reclame voor computers richt zich tegenwoordig ook tot vrouwen, maar vacatures voor informaticajobs doen dat veel minder. Wervingscampagnes leggen veel nadruk op de technische aspecten (en weinig op de communicatieve), stellen strikte en formele opleidingseisen, vereisen affiniteit met informatietechnologie, geven geen informatie over de inhoud van de job en zijn noch in woord of beeld op vrouwen gericht. Laat staan dat ze een volledig nieuw beeld van de informaticajobs weten te geven.

Toch is er veel veranderd door de komst van de ICT. Er zijn nieuwe banen ontstaan (zoals systeembeheerder en developer) en is er - door het telewerken - ook een nieuwe combinatie van werk en privé-leven gekomen. Sommigen vinden dat positief: het geeft vrouwen én mannen meer mogelijkheden voor een invulling van de dag volgens eigen smaak. Anderen wijzen erop dat telewerkers gemakkelijk te lange dagen maken en kunnen terechtkomen in een sociaal isolement. Maar niemand kan ontkennen dat door de tekstverwerker en PC maar ook de automatisering van veel productielijnen de meeste jobs inhoudelijk gezien enorm zijn veranderd.

Genderscripts

Veel onderzoek gaat daarom tegenwoordig over de invloed van technologieën: wat is het effect van de toepassing van een bepaalde techniek op vrouwen in vergelijking met mannen? Onderzoekster Els Rommes, lid van het Programme Commitee van het Symposium Gender & ICT op 20 januari 2004, onderzocht waarom vooral mannen begin jaren negentig de website ’De Digitale Stad Amsterdam’ bezochten. Het bleek dat deze virtuele gemeenschap meerdere genderscripts bevatte die het aantrekkelijker maakte voor mannelijke dan voor vrouwelijke gebruikers. Mannelijke genderscripts waren bijvoorbeeld: de leermethodologie die de ontwerpers bij de gebruikers veronderstelden, veel aandacht voor politiek en technologie als inhoud van de site en de ingewikkelde interface die een bepaalde gebruikerservaring veronderstelde.
Uiteraard zijn mannelijkheid en vrouwelijkheid geen vaststaande begrippen. Claeys en Crutzen wijzen erop dat daardoor ’gebruiksvriendelijk’ niet hetzelfde is als ’vrouwvriendelijk’: ’het is pas als mensen een bepaalde mate van kennis over ICT hebben en de ICT voor hen "handelbaar" zijn, dat ze bij problemen niet rechtstreeks in de slachtofferrol terechtkomen.’

Maar veel vrouwen hebben weinig zin om de computer beter te leren kennen omdat ze het ’mannelijke dingen’ vinden. Inderdaad is omgaan met de computer tegenwoordig voor veel mannen een symbool van mannelijke identiteit. Interessant is weer, dat dit niet altijd zo was. Een ’computer’ oftewel rekenaarster was een vrouw met een wiskundeopleiding die ingewikkelde berekeningen maakte. Elke grote organisatie had er eind jaren ’40 een paar in dienst. En mannelijke arbeiders, gewend om met grote, ’echte’ machines om te gaan, lieten de computer tot eind jaren ’90 links liggen.

Daardoor zijn er procentueel nog steeds minder vrouwen dan mannen die computers en Internettoepassingen gebruiken. Maar de belangrijkste nuancering hier is dat er vrijwel geen verschillen meer zijn in ICT gebruik en frequentie van gebruik bij kinderen onder de twaalf jaar. Volgens Laurence Claeys is er dan ook een redelijke kans dat de vicieuze cirkel binnen enkele jaren doorbroken wordt. Want als vrouwen meer informaticatoepassingen gaan gebruiken...

Marlies Klooster
januari 2004

Forum de l'article