|
zoek 
Newsletter 
In dezelfde rubriek:
|
 |
VN Wereldtop over de Informatiesamenleving (2)
Vrouwenbewegingen plaatsen gender op de agenda van de informatiesamenleving
Het overbruggen van de wereldwijde digitale kloof is onmogelijk zonder speciale aandacht voor de genderverschillen in de toegang tot, het gebruik van en het beleid rond Informatie- en Communicatietechnologieën. Met deze eis trokken vrouwenbewegingen van over de hele wereld naar het eerste deel van de VN Wereldtop over de Informatiesamenleving (WSIS), eind vorig jaar in Genève. Het resultaat was teleurstellend: vele genderaanbevelingen werden niet of slechts gedeeltelijk in de officiële documenten opgenomen. In deze tweede aflevering van onze reeks over WSIS geven we een overzicht van de belangrijkste genderthema’s die in het WSIS proces aan bod komen.
De eerste WSIS ronde zit erop. Een VN principe-verklaring en een actieplan zijn nu de richtlijnen voor het uitbouwen van een gecoördineerde globale politiek rond informatie- en communicatietechnologie en het overbruggen van de digitale kloof. Maar vele burgerorganisaties (NGO’s, academici, vakbonden,...), zijn niet zo tevreden over het resultaat (1). Hoe zit het met de vrouwen? Hoe werd het genderthema door WSIS behandeld?
Gender doorklieft de digitale kloof
De digitale kloof is complex en multidimensioneel (noord-zuid, rijk-arm, jong-oud,..), maar de genderdimensie doorloopt alle dimensies. Over de hele wereld botsen vrouwen niet alleen op sociale en economische, maar ook op culturele hindernissen die hen de toegang tot en het gebruik van Informatie- en Communicatietechnologieën ontzeggen. "In een samenleving die steeds meer draait rond informatie en technologie is er een reëel gevaar dat de digitale kloof de reeds bestaande genderkloof nog doet toenemen", aldus Natasha Primo (2).
Op een VN-top met als motto “een inclusieve informatiesamenleving” zou je dus verwachten dat het genderthema een centrale plaats krijgt in de discussies. Dat was echter niet het geval. In de aanloop naar Genève was heel wat lobbywerk nodig om het genderprobleem op de WSIS-agenda te plaatsen, en vele aanbevelingen werden in de officiële WSIS-documenten gewoonweg genegeerd.
 Aanbevolen genderparagraaf foto: NGO GSWG |
De genderparagraaf
In de voorbereidende fase van de VN-top organiseerden enkele vrouwenorganisaties een t-shirt campagne met de boodschap ‘WSIS mist een paragraaf’. De voorgestelde paragraaf bevatte een expliciete verwijzing naar de negatieve impact van de digitale revolutie op vrouwen en ijverde voor een beleid dat de genderverschillen grondig aanpakt en in kaart brengt (3). Jammer genoeg haalde de t-shirt paragraaf de eindstreep niet. In de WSIS Principe-verklaring (4) is de paragraaf vervangen door een veel vagere tekst (paragraaf A12), die vooral de nadruk legt op het toverwoord ‘gendermainstreaming’ en op de ‘enorme kansen die ICT vrouwen te bieden heeft’.
|
Worden vrouwen beter van ICT? Internet en ICT bieden nooit geziene kansen voor de emancipatie van vrouwen op het vlak van vrouwenrechten, ontwikkeling, werkgelegenheid en gezondheid, zo luidt de dominante gedachte op WSIS. Maar is dat wel zo? In een paneldiscussie georganiseerd door Isis International Manila (9) rees de kritiek dat ICT de onderdrukking van vrouwen juist in stand heeft gehouden en misschien wel heeft vergroot. Anita Gurumurthy van Development Alternatives for Women in a New Era (DAWN) (10) waarschuwde voor al te veel hoera-geroep: “In de geglobaliseerde IT-economie staan de rechten van arbeid/st/ers op een laag pitje en vrouwen bekleden de laagste functies in de IT-werkgelegenheid. De nieuwe technologieën bevorderen de vrouwenhandel en onder het regime van intellectuele eigendom (patenten, licenties, copyright,..) valt de kennis die vroeger publiek was (zoals landbouwtechnologie of farmaceutische recepten) nu in handen van een klein groepje machtige monopolies.” (11) Volgens Susanna George, directeur van Isis Manila, maakt WSIS de fout ICT voortdurend gelijk te schakelen met ontwikkeling en te doen alsof ICT alles in zich draagt om een maatschappij te veranderen: “De kwestie van gender en ICT lijkt enkel neer te komen op wel of geen toegang van vrouwen tot ICT. Dit leidt tot een ontwikkelingsmodel waarbij zoveel andere zaken die veel belangrijker zijn in het leven van vrouwen worden afgezwakt.”(11) Anriette Esterhuysen, directeur van APC (12), stelt het zo: “De term ’Informatiesamenleving’ op zich verbergt de tendens om de aandacht af te leiden van de ongelijke toegang tot zoveel andere (niet-ICT) hulpbronnen.” (13) |
Vrouwen zijn niet alleen gebruikers maar ook ontwerpers en beslissers
Vrouwen moeten niet alleen als consumenten of gebruikers van ICT worden aanzien, maar ook als producenten, schrijft Mrijana Domanovic (5). Een genderaanpak in het onderwijs moet ervoor zorgen dat meer meisjes naar technische richtingen doorstromen. Deze eis werd opgenomen in het WSIS Actieplan (6):
- speciale interventie programma’s moeten ervoor zorgen dat meer jonge meisjes kiezen voor een carrière in ICT (paragraaf C7 19d)
- programma’s die zich richten op een gendergevoelige aanpak in het formele en informele onderwijs moeten worden ondersteund (paragraaf C8 23h)
- er moet werk gemaakt worden van de genderbarrières die meisjes en vrouwen ervan weerhouden een ICT-opleiding te volgen (paragraaf C4 11g)
- goede praktijken omtrent de integratie van het genderperspectief in het ICT-onderwijs moeten gepromoot worden (paragraaf C4 11g)
Vrouwen zijn ook ondervertegenwoordigd in het globale besluitvormingsproces (internationaal en nationaal beleid, standaarden, controle,..) rond ICT. Maar al te vaak wordt er van uitgegaan dat ICT genderneutraal is en vrouwen zich maar moeten aanpassen aan de technologie. Willen we een technologiecultuur die ook rekening houdt met de interesses en de noden van vrouwen, schrijft Dafne Plou, dan moeten ook meer vrouwen actief zijn op het ICT-beleidsterreinen (7). Het is teleurstellend dat dit belangrijke punt niet in het WSIS Actieplan werd opgenomen.
ICT-genderanalyse
Het bestaan van genderverschillen in ICT wordt nog veel te weinig erkend. Dit verklaart waarom zoveel beleidsmaatregelen rond ICT genderblind zijn. Volgens het WACC (8) moeten regeringen investeren in onderzoek en in evaluatietechnieken die de impact van ICT op vrouwen meten. De ingezamelde gegevens moeten worden ingedeeld per geslacht, inkomen, leeftijd, plaats en andere relevante factoren en dienen als basis voor een genderbeleid dat ervoor zorgt dat de voordelen van ICT voor iedereen gelden. Deze eis werd slechts gedeeltelijk in het Actieplan opgenomen, want teveel nadruk ligt op het gebruik van ICT en op de kansen op ontwikkeling die ICT vrouwen te bieden hebben :
- gender-specifieke indicatoren moeten het gebruik van en de nood aan ICT meten (paragraaf E 28d)
- er moeten instrumenten worden ontwikkeld die de impact meten van gesubsidieerde ICT projecten op het leven van vrouwen en meisjes (paragraaf E 28d)
- ieder land moet jaarlijks (of elke twee jaar) een ICT-ontwikkelingsindicator (Digital Opportunity Index) publiceren die een genderanalyse bevat (paragraaf E 28a)
ICT arbeidskansen
Opvallend is de ‘genderaandacht’ van het WSIS Actieplan in de paragrafen over e-employment (werkgelegenheid in de ICT-sector) en telewerken (werkgelegenheid via ICT):
- overheden worden gevraagd een ICT-beleid te voeren dat ondernemingsschap, innovatie en investeringen aanmoedigt en speciale aandacht heeft voor de deelname en de promotie van vrouwen. (paragraaf C6 13.1)
- de ontwikkeling van ‘goede praktijken’ voor e-werknemers en e-werkgevers moeten op nationaal niveau worden aangemoedigd, gebaseerd zijn op eerlijke principes en op gendergelijkheid en moeten alle relevante internationale normen respecteren (paragraaf C7 19a)
- telewerk moet worden gepromoot om de werkgelegenheidskansen van vrouwen te vergroten (paragraaf C7 19c)
 T-shirt campagne Gender Strategies Working Group foto: NGO GSWG |
Bovenstaande paragrafen leggen de nadruk op de jobkansen voor vrouwen in o.a. communicatiecentra, telemarketing, mobiele telefonie, software industrie, databeheer,… maar blijven vaag over de genderdiscriminatie in de ICT-sector, waar mannen de betere posities innemen en vrouwen de lagergewaardeerde functies bezetten. Geen woord ook over de erbarmelijke arbeidsomstandigheden in de telemarketing en call centra: volgens Dafne Plou (7) klagen veel vrouwen over gezondheidsproblemen omwille van repetitief werk en zijn de lonen in het zuiden zo laag dat ze de “sweatshops” van het digitale tijdperk worden genoemd. I.v.m. telearbeid heeft het WSIS Actieplan enkel oog voor de voordelen en niet voor de mogelijke negatieve effecten op de levenskwaliteit: sommige telewerkende vrouwen zien promotiekansen aan zich voorbijgaan of worden geconfronteerd met een nog moeilijkere combinatie van job en gezinsleven.
Lize De Clercq
mei 2004
|
Noten & Links |
Forum de l'article
