U bent hier: Home  > Grrrls stories

Ada Byron, de « verloofde » van de wetenschappen (1815-1852)

Ada Lovelace was de dochter van Annabella Milbanke en de dichter Lord Byron. Om Ada’s leven te begrijpen, moet men goed beseffen in welke mate het feit de dochter van een dergelijk man te zijn, reeds van bij haar geboorte van haar een buitenbeentje maakte.

Byron was dan wel een groot dichter, beroemd over heel de wereld, maar hij gedroeg zich vaak bijzonder onaangenaam tegenover zijn vrouw, die hij onophoudelijk publiekelijk kleineerde en vernederde. De kleine Ada was maar twee maanden oud toen haar vader vertrok om te gaan vechten in Griekenland. Via zijn zus Augusta kreeg hij vaak nieuws van zijn dochter, maar hij zag haar nooit terug. Toen zijn lichaam werd teruggebracht uit Griekenland, werd zijn lijkkist geëscorteerd door boeren en mensen van het gewone volk… Maar de kleine Ada, toen 5 jaar oud, wist daar helemaal niets van. Ze had niet het recht om een portret van haar vader te zien vóór ze 20 jaar oud was.

Annabella Byron was een intelligente en energieke vrouw, verbitterd door de beledigingen en de slagen van haar man alsook door het lange echtscheidingsproces dat erop volgde. Men mag niet vergeten dat het in die tijd voor een vrouw zeker niet eenvoudig was om te scheiden, vooral niet van een man die zo beroemd was als Lord Byron. Ze was sterk bekommerd om de toekomst en de opvoeding van Ada: die had ongetwijfeld de begaafdheid van haar vader geërfd, maar zou ze net als haar vader grillig en zedeloos zijn? Annabella deed dus haar best om huisonderwijzers voor haar dochter te vinden, om haar een moreel onberispelijke opvoeding te geven, zo ver mogelijk verwijderd van de poëzie: Ada zou wiskunde, moraal en wetenschap leren en er grondig aan werken.

Als ze 16 is, wordt Ada verliefd op één van haar huisonderwijzers en ze is van plan lustig van deze flirt te genieten. Een schandaal wordt vermeden, de huisonderwijzer wordt ontslagen en Ada wordt duchtig berispt. Maar voor haar moeder is het bewijs geleverd: het is duidelijk dat Ada het avontuurlijke, immorele, vrijgevochten en passionele karakter van haar vader heeft geërfd. Alles moet dus in het werk gesteld worden om te voorkomen dat ze opnieuw afglijdt in haar duistere neigingen.

Door de aanhoudende berispingen begint Ada uiteindelijk te geloven dat ze werkelijk even verdorven van inborst is als haar vader en belooft ze haar leven te beteren. Nadat ze blijk heeft gegeven van goed gedrag, beslist haar moeder haar aan de wereld voor te stellen wanneer ze 17 jaar oud is. Ze wordt aan de Koning voorgesteld als de dochter van Lord Byron. Ada gedraagt zich zoals het hoort, ook al heeft ze een zenuwinzinking. Ze zal geregeld lijden aan een vorm van onbehagen, een uiting van de strijd tussen het grillige karakter van haar vader en de strikte moraal die ze zich heeft voorgenomen te volgen. Maar hoe kan ze haar vader verloochenen, zoals haar moeder wil, en toch profiteren van zijn bekende naam?

Ada beslist zich ernstig toe te leggen op de studie van de wiskunde en ontmoet een beroemd wiskundige: Mary Somerville.

Ada is dan wel een vrouw, maar voor de maatschappij is ze bovenal de dochter van één van de grootste genieën die Engeland ooit heeft gekend. Ze heeft zijn intelligentie geërfd, daar is Ada als eerste van overtuigd en ze komt er ook openlijk voor uit. Het is trouwens dankzij haar adellijke afstamming dat de grootste wetenschappers van die tijd bereid zullen zijn met haar te werken of haar als leerlinge te nemen.

In 1833 ziet Ada, dankzij Mary Somerville, voor het eerst de differentiemachine van Charles Babbage. Ada is gefascineerd door de machine die berekeningen uitvoert, en de half?poëtische, half?wiskundige beschrijving die ze ervan maakt voor Babbage begeestert de wiskundige. Dat vormt het begin van hun vriendschap, die uitmondt in een samenwerking.

Babbage schrijft zelf niet over zijn machine, het is de Italiaan Luigi F. Menabrea die, sterk onder de indruk van het werk van Babbage, in 1842 het eerste artikel in het Frans schrijft. Ada vertaalt het artikel. Nadat ze haar aantekeningen heeft toegevoegd, is het artikel verdubbeld in volume. Ze noemt haar verhandeling: mijn eerste kind, hoewel ze op dat moment al drie kinderen heeft met William King met wie ze huwde in 1835.

Haar verhandeling wordt gepubliceerd onder haar initialen : A. A. L. om haar ware identiteit te verbergen, zoals de meeste vrouwen toen deden. Het werk wordt goed onthaald. Toch bereikt ze er niet de verhoopte bekendheid mee. Intussen is haar ambitie slechts een onderdeel van een nog veel grotere inzet: ze wil erkenning voor haar talent om zo de rechtvaardiging te vinden voor haar eigen lijden en Verlossing te krijgen van haar vader voor al zijn zonden.

Via de wiskunde zal ze een zuiverheid en een rechtschapenheid bereiken die in de ogen van God de zonden van haar vader zullen afkopen.

Ada is dus niet beroemd geworden om haar wiskundige bijdrage, maar wel om een passus uit haar verhandeling, die zowel zij als Babbage minder belangrijk achtten: het programma waarmee op de analytische machine de serie van de Bernoulli-getallen kon worden berekend. Het is het eerste informaticaprogramma dat ooit werd geschreven en het gebruikt dezelfde termen en procedures die later bij de eerste computers zullen worden gebruikt.

Maar de analytische machine zal nooit functioneren. Babbage komt in geldnood en slaagt er niet in ze te voltooien. Hij is genoodzaakt op te houden, zonder te weten dat hij slechts één of twee tandradertjes van zijn einddoel verwijderd was.

Daarna droomt Ada van een muzikale carrière als harpspeelster. Ze heeft ook belangstelling voor nieuwe en gevaarlijke ideeën: mesmerisme , frenologie (schedelleer), materialisme…

Later wil ze een wiskundig model schrijven waarmee ze kan winnen op de races. Zo hoopt ze de financiële onafhankelijkheid te bereiken die haar wordt ontzegd door haar moeder en haar echtgenoot; maar ze vergokt zoveel geld dat ze gedwongen is de familiejuwelen te verkopen.

Ze sterft in 1852, na een jarenlange strijd tegen kanker, op dezelfde leeftijd als haar vader. Ze vraagt om naast hem te worden begraven.

God, Wiskunde, Welzijn, Moraal, Beroemdheid… een vreemde mengeling voor deze jonge vrouw die nooit vrij is kunnen zijn en die zich uit alle macht heeft verzet tegen haar inborst. Ze was er dermate van overtuigd dat die verdorven was, dat ze aldus haar geestelijk evenwicht op het spel heeft gezet.

Wat overblijft is het eerste informaticaprogramma. In 1980 heeft het Amerikaanse leger de ADA-taal ontwikkeld, genoemd in haar nagedachtenis.

Isabelle Collet

Stein Dorothy, Ada, a life and a legacy, Cambridge, MIT Press, 1985
Wooley Benjamin, The Bride of science: romance, reason and Byron’s daughter, Mc Graw hill
Een volledige versie van dit artikel is beschikbaar in het nummer van november 2003 van het tijdschrift van de vereniging Femmes et Mathématiques: www.femmes-et-maths.fr.fm

Forum de l'article