U bent hier: Home  > De genderkloof  > Op de werkvloer

ICT & precaire arbeidssituaties

Stand-by en precair

De toegang tot ICT gaf heel wat vrouwen nieuwe jobkansen, maar de informaticamedaille heeft ook een keerzijde. Vrouwen bezetten de laagstbetaalde ICT-functies en werken vaker onder precaire arbeidsomstandigheden dan mannen. Ada schetst het verhaal van tele-arbeidsters met een dubbele dagtaak, slecht betaalde callcenter medewerksters en uitgebuite plattelandsmeisjes in de hardware sweatshops van Azië.

Ook in de ’nieuwe’ ICT-economie blijven de oude genderverschillen overeind. Veel meer vrouwen dan mannen komen terecht in de slechtsbetaalde en meest onzekere jobs en de mogelijkheden om via ICT van thuis uit te werken zorgen niet voor een betere verdeling van de gezinslast. Veel vrouwen werken in callcenters en in de elektronische assemblagelijnen waar slechte werkomstandigheden, lange werkuren en monotoon werk voor heel wat gezondheidsklachten zorgen (1).

Teleprecair

Dankzij ICT wordt vandaag heel wat programmeerwerk, boekhouding, data-invoer, journalisme en verkoop vanuit de huiskamer verricht. Vooral vrouwen lopen warm voor een job als telebediende (2), maar ook in deze ICT-tak stapelen de genderverschillen zich op. ICT mag dan een diepe invloed hebben op alles wat met ’werk’ te maken heeft, op het vlak van de verdeling van huishoudelijk werk veranderde er hoegenaamd niets. De moderne telewerkende ’huis’vrouw wordt nog steeds geconfronteerd met een dubbele dagtaak en vaak doet ze aan ’zelfuitbuiting’: ’s avonds lang doorwerken om deadlines toch nog te halen. Er is weinig tijd voor bijscholing en veel telewerkende vrouwen lopen het gevaar hun job snel te verliezen aan een nieuwe ICT-generatie van jonge tele-arbeidsters (3).

Vrouwenorganisaties waarschuwen dat telearbeid kan bijdragen tot het instandhouden van het stereotype beeld dat ’de plaats van de vrouw bij de haard is’. Door de onzichtbaarheid en isolatie riskeren thuisarbeidsters een beknotting van hun arbeidsrechten en net als hun voorgangsters - de huisvrouwen tout court - worden ze geconfronteerd met minimumlonen, weinig ontplooiingsmogelijkheden en een gebrek aan sociale zekerheid (4).

Call-girls

Steeds meer diensten worden via de telefoon aangeboden: ticketverkoop, reservaties, bestellingen, bijstand, enz. Telkens hebben we een ’operator’ van een ’callcenter’ aan de lijn en zowel bij ons als in ontwikkelingslanden is de sector uitgegroeid tot de grootste werkgever van de ’nieuwe’ economie. De precaire arbeidsomstandigheden van call-center medewerkers - voor het merendeel vrouwen - doen bij heel wat organisaties echter de alarmbel rinkelen.

Hoewel in heel wat arbeidsmarktrapporten callcenters worden opgehemeld als nieuwe arbeidsplaatsen voor witteboordwerk, is er in de praktijk maar weinig verschil met klassiek bandwerk. Het werk is slechtbetaald, biedt geen werkzekerheid en is monotoon en routineus, wat leidt tot nogal wat gezondheidsklachten (muisarm) en burn-out. Doorgroeimogelijkheden zijn vaak onbestaande en onder de medewerk/st/ers overheerst een ’het-is-maar-voorlopig’ gevoel, wat collectieve arbeidsorganisatie bemoeilijkt (5).
De call-girls & boys gaan gebukt onder een sterk hiërarchisch georganiseerde supervisie en een competitieve werkomgeving: wie de vooropgestelde prestatiequota haalt ontvangt een bonus, wie achterblijft wordt belachelijk gemaakt of krijgt ontslag (6).

Ook de call-centers blijven niet gespaard van delokalisering en heel wat klantendiensten (van bv. British Airways of American Express) worden overgeplaatst naar lageloonlanden, vooral naar engelstalige regio’s zoals India, Maleisië, de Filippijnen of Ghana. De werknemers stellen zich voor met een Westerse naam en worden verplicht een Engels of Amerikaans accent aan te leren, om bij de klanten niet de argwaan te wekken dat hun persoonlijke gegevens in het buitenland worden behandeld (7).

Nieuwe ’vrouwenjobs’ in digitale sweatshops

In India en Maleisië zijn 40 tot 70% van alle call-centerwerkers vrouwen tussen 20 en 25 jaar (8). Ook in andere ICT-gerelateerde diensten zoals data-invoer en software productie vinden heel wat Aziatische ’computergeletterde’ vrouwen werk. In de high-tech ’sweatshops’ van Silicon Valley, Centraal Amerika en China worden duizenden immigranten en plattelandsvrouwen blootgesteld aan gevaarlijke toxische stoffen die gebruikt worden bij de assemblage van microchips voor computers en elektronische apparatuur die ze zelf nooit kunnen kopen (9).

In de overheidspubliciteit die buitenlandse ICT-investeerders moet aantrekken wordt de nadruk gelegd op de ’handigheid’ en ’volgzaamheid’ (10) van vrouwelijke werkkrachten ’met kleinere vingers’. Vrouwen worden uitgebuit door bepaalde jobs als ’typische vrouwenjobs’ te kenmerken en deze vervolgens slecht te betalen. Vrouwen worden dus minder betaald omdat ze vrouwen zijn en niet om het soort werk dat ze verrichten (11).

Onderzoek naar de tewerkstellingspraktijken van op export gerichte ICT-bedrijven bracht aan het licht dat werkgevers ook het traditionele rollenpatroon gebruiken om de lage lonen en het gebrek aan carrièremogelijkeheden te rechtvaardigen: vrouwen worden bestempeld als ’uiterst bedreven in het verrichten van monotoon werk’ en werken volgens de industrie ’slechts voor een aanvullend gezinsinkomen’ (12).

Lize De Clercq
april 2005

^Paginatop